Skazani na Shawshank to adaptacja opowiadania Stephena Kinga zatytułowanego „Rita Hayworth and Shawshank Redemption”. Film od kilku lat utrzymuje się na pierwszym miejscu rankingu filmów portalu IMDB. Jest też uważny za najlepszą adaptację prozy Kinga, a przez niektórych najlepszy film w historii. Przed wami ciekawostki ze Skazanych na Shawshank.
Dollar baby
Pierwszy kontakt między Darabontem i Kingiem nastąpił w 1983 roku. Darabont chciał zaadaptować krótkie opowiadanie Kinga pod tytułem „Kobieta w pokoju” (The Woman in the Room). Prawa udało mu się nabyć za…jednego dolara. Autor horrorów regularnie sprzedawał prawa do swoich opowiadań studentom filmówek za tak niską cenę, pod warunkiem że film nie będzie dystrybuowany w celach zarobkowych. Krótkometrażówka spodobała mu się do tego stopnia, że nawiązał z młodym filmowcem korespondencyjną znajomość. Po latach, gdy Darabont postanowił nakręcić Skazanych na Shawshank, King sprzedał mu prawa za zaledwie 5000 dolarów, co było praktycznie prezentem. Normalne stawki zaczynają się od kilkuset tysięcy. King lubił młodego filmowca i nie wierzył, że opowiadanie może zostać zekranizowane. Z tego powodu King nigdy nie zrealizował czeku. Po latach kazał go oprawić w ramkę i odesłać Darabontowi z dopiskiem: gdybyś kiedyś potrzebował pieniędzy na kaucję.
Casting
W oryginalnym opowiadaniu Red jest rudowłosym Irlandczykiem. Do roli przymierzano Clint Eastwooda, Paula Newmana, Gene’a Hackmana i Roberta Redforda. Żaden z nich nie był w tym czasie dostępny. Morgan Freeman został zasugerowany przez producentkę Liz Glotzer. W filmie znalazła się scena żartobliwie nawiązująca do podmiany rasy postaci. Gdy Andy pyta się Reda o jego pseudonim, ten odpowiada: Może to dlatego, że jestem Irlandczykiem.
Wygląd Andy’ego też nie zgadza się z książkowym wizerunkiem. W książce Andy był drobnym i niskim mężczyzną, tymczasem Tim Robbins ma niemal dwa metry wzrostu. Darabont wybrał Robbinsa, po tym jak zobaczył jego występ w filmie Drabina Jakubowa.
Innymi kandydatami do roli Andy’ego Dufresne’a byli: Jeff Bridges, Tom Hanks, Kevin Costner, Tom Cruise i Matthew Broderick. Najpoważniejszym kandydatem w oczach reżysera był Hanks, jednak aktor odrzucił rolę, ponieważ miał już podpisany kontrakt na film „Forrest Gump”. Z podobnego powodu występu odmówił Kevin Costner, który właśnie kręcił „Wodny świat”. W późniejszym czasie Hanks zagrał u Darabonta, przy kolejnej adaptacji więziennej powieści Kinga zatytułowanej „Zielona mila”. Najbliżej zdobycia roli był Tom Cruise. Udział gwiazdora tej rangi oznaczał większy budżet i prestiż produkcji. Cruise jednak miał warunek – film musi wyreżyserować Rob Reiner (twórca Misery). Reiner przystał na ofertę Cruise’a, jednak na przeszkodzie stanęły prawa autorskie będące w rękach Darabonta. Reiner zaoferował za nie aż 3 miliony dolarów. Darabont, choć był bez grosza przy duszy, odmówił.
Rolę Tommy’ego miał zagrać Brad Pitt. Po sukcesie filmu „Thelma i Louise” Pitt został zalany ofertami i zrezygnował. Rolę przejął Gil Bellows.
Rolę gwałciciela Bogsa zaproponowano Jamesowi Gandolfiniemu (Rodzina Soprano), jednak aktor odmówił.
Grający naczelnika Bob Gunton, rolę otrzymał w trakcie kręcenia filmu Człowiek demolka. Z powodu pokrywających się terminów aktor początkowe sceny gra w peruce. Do roli w filmie Sylwestra Stallone musiał głowę ogolić, a włosy nie zdążyły odrosnąć.
Zdjęcia młodo wyglądającego Reda, które są dołączone do jego warunkowego zwolnienia, to tak naprawdę zdjęcia młodszego syna Morgana Freemana, Alfonso Freemana. Alfonso zagrał także niewielką rolę więźnia cieszącego się na przybycie „świeżaków”. Rok po „Skazanych na Shawshank” Alfonso pojawił się jako policyjny technik od odcisków palców w innym filmie Morgana Freemana, „Siedem” (1995). Później został aktorem na pełen etat. Do dziś zagrał w blisko 40 filmach i serialach.
Prawdziwe Shawshank
Zdjęcia kręcono w Ohio State Reformatory – prawdziwym więzieniu, które zostało zamknięte na początku lat 90. Od czasu zamknięcia więzienie jest atrakcją turystyczną i miejscem kręcenia filmów oraz teledysków. Więzienie można było zobaczyć w filmach takich jak: Air force one, Tango i Cash i Plan ucieczki. Jako statystów zatrudniono byłych strażników i więźniów.
Kontuzja
Pierwsze spotkanie Andy’ego i Reda odbywa się na dziedzińcu. Podczas rozmowy Red rzuca piłkę baseballową z innym więźniem. Nakręcenie sceny zajęło dziewięć godzin. Przez większość tego czasu Freeman musiał rzucać piłkę. W trakcie jednego z rzutów Morgan poczuł ból w ramieniu, jednak kontynuował zdjęcia. Następnego dnia pojawił się w pracy z ręką w temblaku. Nikt z ekipy nawet nie zdawał sobie sprawy z kontuzji, gdyż Morgan Freeman kontynuował scenę bez słowa skargi.
Narracja
Pomysł na narrację Morgana Freemana Frank Darabont zaczerpnął z filmu „Chłopcy z ferajny„. Od czasu sukcesu filmu, Freeman stał się nadwornym lektorem Hollywood. Jego narracja została użyta w ponad 20 filmach.
Box office
Film początkowo zarobił zaledwie 18 milionów dolarów, co nie pokrywało nawet kosztów produkcji (25 mln). Po otrzymaniu nominacji do Oscara zarobił kolejne 10 milionów, ale nadal był uznawany za porażkę kasową. Dopiero gdy film trafił na kasety wideo, zaczął na siebie zarabiać i stał się komercyjnym hitem .
Robbins i Freeman uważają, że mała popularność w kinach spowodowana była niechwytliwym tytułem. Trzeba jednak zwrócić uwagę, że w momencie premiery film miał niezwykle ciężką konkurencję. W podobnym czasie w kinach zadebiutowały dzieła takie jak: Pulp Fiction, Forrest Gump, i Król lew.
Inna teoria dotyczącą porażki kasowej filmu zakłada, że za błąd odpowiadają marketerzy, którzy za wszelką cenę unikali nazwiska Kinga podczas kampanii promocyjnej. Studio uznało, że tak ambitnego filmu nie powinno się kojarzyć z twórcą tandetnych horrorów.
Pełny tytuł noweli Stephena Kinga to: Rita Hayworth and Shawshank Redemption (Rita Hayworth i skazaniec z Shawshank). Producenci już na samym poczatku z niego zrezygnowali, gdyż bali się, że widzowie uznają film za biografię Rity Hayworth.
Karmienie ptaka
Reżyser twierdzi, że Amerykańskie Towarzystwo Zapobiegania Okrucieństwu wobec Zwierząt (American Society for the Prevention of Cruelty to Animals) zainteresowało się sceną, w trakcie której Brooksa karmi ptaka. Nie chodziło jednak jedynie o dobro ptaka, ale także…larwy, którą miał zostać nakarmiony. Aktywistka ze stowarzyszenia uznała, że nakarmienie żywą larwą, jest nieludzkie i zażądała, aby w scenie użyto larwy zmarłej z przyczyn naturalnych.
Uczeń szatana
Książki Stephena Kinga tworzą swoiste uniwersum. Postać Andy’ego Dufresne’a wspomniana jest w innym opowiadaniu Kinga zatytułowanym „Uczeń szatana”. Książka opowiada o byłym naziście ukrywającym się po wojnie w Ameryce. Jego bankierem (do czasu uwięzienia) był Andy. Dzięki korzystnym inwestycjom, po ucieczce z Niemiec nazista mógł cieszyć się dostatnim życiem.
Różnice między książką a filmem.
W filmie Tommy zostaje zastrzelony. W książce przeniesiony do innego więzienia.
W filmie przez cały czas więzieniem zarządza jeden człowiek. W książce trzech kolejnych naczelników. Książka jest pod tym względem bardziej realistyczna, gdyż ciężko uwierzyć, że przez tyle lat ten sam człowiek nie został awansowany.
W końcówce filmu naczelnik strzela sobie w głowę. W książce nie musi tego robić, gdyż nie dokonał aż takiej ilości przestępstw. To samo dotyczy sadystycznego Hadleya. W filmie zostaje aresztowany, a w książce odchodzi z pracy po ataku serca.
W książce los Brooksa jest opisany zdawkowo. Brooks po wyjściu z więzienia trafia do domu starości, gdzie umiera. W filmie poświecono mu cały segment, na końcu którego popełnia samobójstwo.
Gwałciciel Bogs w książce zostaje przetransferowany. W filmie także, jednak dopiero po pobiciu, które uczyniło z niego kalekę.
W książce nie dochodzi do ponownego spotkania Reda i Andy’ego. Po wyjściu na zwolnienie warunkowe Red odnajduje pieniądze od Andy’ego i zaproszenie do Meksyku. Bohater kilkakrotnie wyraża nadzieję, że odnajdzie swojego przyjaciela, jednak książka nie wyjaśnia, czy do tego doszło.
Dąb Shawshank
Jedną z najbardziej ikonicznych lokacji filmowych jest drzewo, pod którym Andy zostawia notatkę dla Reda. Od czasu premiery filmu drzewo zostało ochrzczone „drzewo Shawshank” i stało się atrakcją turystyczną. Niestety w 2011 dąb został trafiony piorunem. Pięć lat później dzieła zniszczenia dokonał huragan. Właściciel terenu (dąb znajdował się na prywatnej posesji) ściął pozostałą część. Z drewna wykonano różne pamiątki związane z filmem: młotki geologiczne, magnesy na lodówkę i inne.
